Ibadetlerin bir sekli bir de ruhu yani deruni/iç anlami vardir. Sirf sekle riayet, ibadeti anlamsizlastirir. Bu tarihi süreçte Zahirilik olarak adlandirilan mezhebin tavridir. Sadece anlama yogunlasip sekli ihmal etmek, özü koruyan ve savruklugu önleyen koruyucu kilifi, kabugu kaldirmaktir ki bu onu ibadet olmaktan çikarir. Bir anlamda bedenin derisini çikarip atmaya benzer. Bu, tarihi süreçte Batinilik olarak bilinen düsüncenin tutumudur. Ibadet sekil ve ruh bütünlügünden olusan bir ameldir.
Ibadetin ruhu iki noktada ortaya çikar. Birincisi Allah’a kullugu göstermektir. Ikincisi de dünyevi olarak bu yolla kalbin kötülüklerden arinmasini -takva- ve iyiliklerle bezenmesini -ihsan- saglamaktir. Kur’an-i Kerim’de ibadetlerin bu yönüne güçlü vurgu vardir. Söz gelimi namazin kötülük ve çirkinliklerden alikoymasi (Ankebut, 45), zekatin ruhi arinma saglamasi (Tevbe, 103), orucun takva, ihsan ve sükür bilincini kazandirmasi (Bakara, 183; 185), haccin manevi kirleri temizlemesi ve Allah’in davetine uyup elest bezminde verilen söze sadakati göstermesi (Araf, 172; Hac, 29) zikredilebilir.

Yazinin tamami derginin Haziran 2024 sayisinda.