Genellikle fikih, ibadetleri de kapsayan Islam hukuku olarak bilinir. Bu anlamdaki fikih ilmini bilene de fakih (çogulu: fukaha) denilir. Ameli fikih budur. Bu anlamdaki fikih ilminin vaizi ve tedvin edeni de Ebu Hanife’dir (v. 699). Fakat Ebu Hanife’den evvel de fikih ve fakihler vardi. Ama bu, bölümlere ayrilan sistemli haldeki fikih degildi. Ebu Hanife’den evvel de fakihler ve müçtehitler vardi ve bunlarin fikih meseleleri üzerinde önemli ve degerli çalismalari olmustur. Ebu Hanife fikih ilmini talebeleriyle birlikte bu zemin üzerinde insa etmis, insa edilen fikih ilmi giderek gelismis ve yayginlasmisti. Daha sonraki zamanlarda fikih bu ilmin adi olarak kabul edilmistir. Bu anlamdaki fikih Sünni mezheplerden baska Caferilerin ve Zeydiye’nin hukuki çalismalarini da kapsamaktadir.
Hicri birinci, Miladi sekizinci asirda fikih kelimesi zahit, dindar ve takva sahibi mü’minlerin dini ve fikri hayat tarzlarini ifade için siklikla kullanilirdi. Onlara da fakih denirdi. Hatta o tarihte mevzu ve müdevven bir fikih bulunmadigindan fikih denilince daha ziyade bu anlamdaki fikih akla gelir, diger fakihlerin Islami ve dini anlamda fakih olmalari için zahit, takva sahibi ve dindar olmalari sart kosulurdu. Bu sebeple Ebu Hanife, Imam Malik, Imam Safii ve Ibn Hanbel ile ilgili menkibe kitaplarinda daima onlarin zahit, takva sahibi ve dindar sahsiyetler olduklari vurgulanir, bu niteliklere sahip olmayan fakihlere, müftülere ve kadilara itibar edilmez ve dini hususlarda örnek alinmazlardi; fikih meseleleri hakkinda genis bilgilere sahip olsalar bile.

Yazinin tamami derginin Ekim 2023 sayisinda.