Kur’an-i Kerim’de ve hadis-i seriflerde gögsün açilmasindan ve genislemesinden bahsedilir. Buna serh-i sadr veya kalp insirahi denir. Maksat gönül ferahligi ve rahatligidir. Tam tersine Kur’an’da daralmasindan ve sikintili olmasindan da bahsedilir. “Allah hidayete erdirmek istedigi kimsenin kalbini genisletir ve Islam’a açar. Saptirmak istedigi kimsenin gögsünü de daraltir ve sikar.” (Enam, 125) Gögsün açilmasi ve daralmasi yani kalbin ferahlamasi veya sikilmasi Allah Tealanin hidayete erdirme ve saptirma (Hâdi-Dall) isimleriyle ilgilidir.
Insanin kalbinde bulunan ve zihnine de yansiyan anlasilmasi güç ve karisik meselelerin çözümünden ve açikliga kavusmasindan hasil olan ferahliga, rahatliga ve gönül huzuruna gögsün serhi denir ve bu deyim anlama ve kavrama anlamina da gelir. Diger taraftan canin sikilmasi ve kalbin daralmasi hali çözümsüzlükten kaynaklanan bir çaresizlige ve karamsarliga yol açar. Bu sikinti Allah Tealanin lütfu olan kalbin serh edilmesi ve iç aydinligi ile açilir. Sonuçta bilinmeyen ve bu yüzden sikinti veren hususlar anlasilir ve bilinir hale gelir.
Sahabe, Allah Resulüne sordu, “Gögsün açilmasi ne demektir?” Efendimiz buyurdular ki, “Allah bir kimseyi dogru yola erdirmek istediginde onun kalbine nur atar. Bu da kalbin açilmasina ve genislemesine yol açar.” “Bunun alameti nedir?” diye tekrar soruldu. Efendimiz, “Bunun alameti kalbine nur atilan kimsenin dünyadan dönüp ahirete yönelmesi, ölüme hazirlik yapmasidir.” buyurdular. Yani dünyadan çok ahirete ragbet eden bir zahit olmasidir. (Ebu Talip el-Mekki, Kutü’l-Kulûb, cilt 1, s. 235, 301; es-Serrac, el-Lüma, 154; Gazzali, Ihya, cilt 1, s. 82)

(Yazinin tamami derginin Temmuz 2023 sayisinda.)