Allah Teala, zamana yemin ederek insanlarin çogunun hüsranda oldugu beyan ederken, Hazret-i Peygamber de insanoglunun saglik ve bos vakit konusunda aldandigini söylemistir. Bu Ilahi uyari ve Nebevi ögüt, bir ayrim yapilmaksizin bütün insanlar içindir. Insani en iyi taniyan Allah ve Resulü, ona zafiyetini ve bu zafiyet nedeniyle düsebilecegi gaflet halini hatirlatarak, esasinda onun iyiligini istemis ve imtihani kazanmanin yolunu ögretmistir. Ayni zamanda insana zaman ve zamanin kendisi için takdir edilmis mahdut bir süresi olan ömür hakkinda tefekkür etmesi, dünya pazarindan zarar eden bir kul olarak ayrilmamasi için manevi muhasebe yapmasi ögütlenmistir. Çünkü ömür, sinirli bir sermayedir. Bu nedenle bütün peygamberler, filozoflar, alimler ve arifler zamanin kiymeti ve ömrün nasil mamur edilmesi gerektigi konusunda uyarilarda bulunmuslar, yol ve yöntem göstermislerdir. Inanç sahibi olmak; öncelikle zamani dogumdan önce baslayan ve ölümle bitmeyen bir boyuta tasimaktir. Bunun aksine bütün zamani dünya sanmak yahut ölümü unutacak kadar dünyaya dalmak ise ya inançsizliktan yahut inanç zafiyetinden kaynaklanmaktadir. Zamanin kiymeti ve anlami konusunda hassas davranan tasavvuf ehline göre, insan hayatinin bes evresi bulunmaktadir. Birinci evre, insanin yaratilisina kadar uzanan ve elest bezmi olarak bilinen bedensiz ruhlar âlemidir. Ikinci evre, ruhun beden giymeye basladigi anne karninda geçen süreçtir. Üçüncü ve en önemli evre, dogumla ölüm arasinda geçen ve imtihan yeri olan dünya hayatidir. Dördüncü evre, bedenin aslina döndügü ve topraga dönüstügü kabir hayatidir. Son evre ise kiyametin kopmasiyla baslayan ve hesap vakti olarak bilinen mahser ve ardindan ya nar-i cehennem yahut nur-i cemale vuslat mekani olan cennettir. Yani ilk insan olan Hazret-i Adem’in ayrildigi yere insanin geri dönüsüdür. Esasinda bu anlayis, Islam inancinin iki temel ilkesi olan Allah’a ve ahirete inancin genis bir açilimi ve zamana insan açisindan külli bakisin bir ifadesidir.


(Yazinin tamami derginin Ocak, 2022 sayisinda.)