Mücahede, insanin nefsiyle olan amansiz mücadelesidir. Bu mücadelede zafer elde etmeden, görünen düsmanlar karsisinda muzaffer olmak mümkün degildir. Nefs; bencillik, ihtiras, kiskançlik, çekememezlik ve nifak gibi her türlü kötü duygu ve düsüncenin kaynagi olarak görüldügü için tasavvufta, üzerinde en çok durulan cihat türü, batini cihat olarak da adlandirilan nefs ve seytana karsi yapilan manevi savas olmustur. Diger bir deyisle dinimizin istedigi, bununla birlikte nefse agir gelen isleri yerine getirerek nefs ve seytanla mücadele etmek en mesakkatli ve en önemli cihattir. Peygamber Efendimiz de, “Mücahit, Allah’a itaat yolunda nefsiyle cihat edendir.” buyurarak bu hususa isaret etmistir. (Tirmizi, Fedailü’l-Cihad, 2) Nefs, dünyada refah ve eglence içerisinde yasamayi bu ugurda Allah’in razi olmayacagi bazi davranislari da sergilemeyi arzular. Bunun karsisinda kula düsen, nefsinin isteklerini mesru daireyle sinirlandirarak yerine getirmektir. Bunu gerçeklestirebilmek ise kötülügü emreden nefsin sinirsiz arzularini dizginlemeye baglidir. Bunun içindir ki tasavvufi egitim, nefsi terbiye etmek üzerine bina edilmistir. Öyle ki Cüneyd Bagdadi nefsle olan bu mücahedeyi kastederek tasavvufu, “Sulhü olmayan bir savas.” olarak tanimlamistir. Nefs esas itibariyla kisinin ruhi ve manevi yönünü temsil etmektedir. Bu baglamda mücahede de kisinin kendi istek ve arzulariyla mücadelesidir. “Ey iman edenler! Kendinizi ve ailenizi, yakiti insanlar ve taslar olan atesten koruyun.” (Tahrim, 6) emri de mücadelenin öncelikle insanin nefsiyle olan cihadiyla baslayacagina isaret etmektedir. Nefs, seytandan gelen vesveselere kapilarak kisiyi hayirli islerden uzaklastirma gayretindedir. Seytandan gelen telkinlere mukavemet gösterebilmesi için nefsi tezkiye edip arindirmak sufilerin en önemli vazifesi olmustur. Kur’an’da ifade edildigi gibi, “Nefse ve ona kabiliyetler verene, yine ona hem kötülügü hem de kötülükten sakinmayi ilham edene and olsun ki nefsini arindiran kimse kurtulusa erer. Nefsini kirletip günahlara bogan ise hüsrana ugrar.” (Sems, 7-9) Nefsi arindirmak elbette ki onda bulunan her türlü kötü ahlaki yok edip onu güzel ahlakla donatmaktan geçmektedir. Peygamber Efendimiz de, “Akilli kisi, nefsine hakim olan ve ölüm sonrasi için çalisandir. Zavalli, ahmak kisi ise nefsinin arzu ve isteklerine uyan ve buna ragmen hala Allah’tan iyilik temenni edendir.” buyurarak nefsle mücahedenin önemine dikkat çekmektedir. (Tirmizi, Sifatü’l-Kiyame, 25) Bunun için tasavvuf yolunun basindan itibaren nefs tezkiyesine önem verilmistir.