Usul-i selase denilen Islam’daki temel esaslardan ve inançlardan biri ahirete imandir; Allah Tealaya, O’nun (cc) resullerine -nübüvvete-, ahirete iman. Ahirete iman, Amentü’deki esaslardan biridir. Bir kimsenin mü’min ve Müslüman olabilmesi için söz konusu üç temel esasa seksiz süphesiz ve tereddütsüz inanmasi sarttir.
Hak Teala bir ayette, “Siz ölü idiniz sizi dirilttik. Sonra sizi öldürecek, sonra sizi tekrar diriltecek ve sonunda O’na döndürüleceksiniz.” (Bakara, 28) buyurmaktadir. Su halde bir beserin varliginin dört dönemi vardir. Maddi âleme ve dünyaya gelmeden evvelki dönem, dünyada kaldigi dönem, dünyadan ayrilip ahirette tekrar dirilecegi zamana kadar süren dönem, bundan sonra baslayan ve sonsuza kadar devam eden dönem. Burada iki ölüm, iki dirilme söz konusudur.
Genellikle dünyada eceli gelen ve vefat eden insanin vefatindan evvelki hayatina dünya hayati, vefatindan sonraki hayatina ahiret hayati denir. Ahiret hayati da iki kisimdir: Insanin vefatiyla baslayip tekrar dirilecegi (ba’sü ba’de’l-mevt) vakte kadar geçen süre, tekrar dirilisle baslayip ebede ve sonsuza dek devam edecek süre. Iste bu dönemde hesabi görülen her insan, isledigi sevaplarin ve günahlarin miktarina ve niteligine bakilarak ya cennete veya cehenneme gidecek, iyi isler yapanlar bunun ödülünü alacak, kötü isler yapanlar ise bunun cezasini çekecektir. Bunun böyle olduguna dair bütün alimler ve mü’minler ittifak etmislerdir. Bu durum itikat ve amel mezheplerine göre degismez. Farkli görüsler meselenin esasiyla degil ayrintilariyla ilgilidir. Bahis konusu meselede sufiler diger mü’minler gibi inanir ve düsünürler. Bu sebeple sufiler cennet ve cehennem konusunda zaten diger mü’minlerle ayni inanci paylastiklarindan daha ziyade meselenin tali ve fer’iyönleri üzerinde fikir ve kanaatlarini beyanla yetinirler. Özellikle sufiye-i kudema ve sufiye-i evail denilen ilk sufilerde durum budur.

(Yazinin tamami derginin Subat, 2020 sayisinda.)