Melayê Cizîrî (Cizreli Molla) olarak bilinen Molla Ahmed el-Cezerî, muhtemelen 1570-1640 yillari arasinda yasamis Cizreli bir mutasavviftir. Cizre, Islam medeniyetinin sehir tasavvurunun en güzel pratiklerinden biri olarak, sayisiz ilim insani, sair, mutasavvif ve âlim yetistirmis önemli bir merkezdir. Ancak söz konusu isimler arasinda Melayê Cizîrî’nin ayri bir yeri vardir. Kaynaklarda geçtigi üzere, Cizre’nin köklü ailelerinden Botan asiretine mensuptur. Babasi Muhammed’in Cizre medreselerinde müderrislik yapan önemli bir âlim oldugu söylenir. Nitekim Melayê Cizîrî, ilk dinî egitimini babasindan almistir. Aldigi egitimin klasik medrese geleneginde var olan Sarf-Nahiv, Belagat, Siir, Mantik, Tefsir ve Akaid ilimlerini kapsadigi tahmin edilmelidir.

Daha sonralari Diyarbakir, Hakkari ve Imadiye medreselerinde egitimini gelistirmis ve Hasankeyf’te müderrislik yaptiktan sonra Cizre’de bulunan Kirmizi Medrese’de (Medresa Sor) vefat edinceye kadar dinî ilimler ögretmistir. Bazi menkibelere göre Melayê Cizîrî, Hasankeyf’te bulundugu sirada Hasankeyf Emiri’nin kizi Selma’ya âsik olmus, bunun üzerine müderrislik hayatini birakarak Cizre’ye dönmüstür. Baska rivayetlere göre ise Melayê Cizîrî, Cizre Emiri’nin kizi Sitiya Bisk’e âsik olmus ve onun üzerine ask siirleri yazmistir. Ancak birçok sûfî’nin hayat hikayesinde bu tür menkibelere rastlamak mümkün olup bunlar, gerçekligi kesin olarak ispatlanamayan türden bilgilerdir. Molla Ahmed’in en önemli özelligi, kuskusuz yazdigi Divan’dir. Divan’i incelendiginde onun Kelam, Tasavvuf ve Fikih gibi klasik dini ilimlerle beraber Astronomi ve Felsefe ilimleri hakkinda da malumat sahibi oldugu görülür. Çünkü eserinde birçok felsefî sembol ve astronomik kavram bulunmaktadir.

(Yazinin tamami Ilim ve Irfan Dergisi Ocak 2013 sayisinda...)