Ihsan hadisi olarak bilinen hadiste Cebrail (as) Peygamber Efendimize (sas) dört soru sormus¬tur. Bunlardan Islam nedir, sorusunun cevabini fikih ilmi; iman nedir, sorusunun cevabini kelam ve akaid ilmi; ihsan nedir, sorusunun cevabini ise tasavvuf ilmi cevaplamaya çalismistir. Fikih, akaid ve ihsan ilmi demek olan tasavvuf birbirlerine alternatif degildir. Bu üç ilim birbirlerini tamamlayan ve destekleyen ilimlerdir. Baska bir deyisle bu ilimlerden birini bile yok sayarak Islam dininin güzelliklerini koruyamayiz. Zaman zaman bu üç ilim erbabi arasinda bazi tartismalar olsa da özellikle bizim ecdadimiz bu iliskileri son derece basarili bir sekilde yürütmüs, hemen her sultanin bir seyhi olmus, tekke ile medrese yan yana bulunmus ve bundan dolayi da Osmanli devleti dünya tarihinde yasayan en uzun ömürlü devlet olmustur.
Sufiler her ne kadar ihsan makamina ulasmak için zikir, fikir, tefekkür gibi nafile ibadetlerle ugrasmayi yollarinin esasi yapmislar ise de hiçbir zaman fikih, akaid gibi ilimleri ögrenmekten geri durmamislardir. Hem geçmiste hem de günümüzde pek çok dergah ayni zamanda bir medrese gibi çalismistir. Özellikle Naksilere verilen hacegan ismi Farsça hocalar mana¬sina gelen bir kelimedir ki bu Naksilerin ilme verdigi degeri gösterir. Süphesiz bu hakikat diger tarikatlar için de geçerlidir. Sufiler tüm Islami ilimleri kapsayan yaklasimlari sebebiyledir ki, Hasan Basri (ks), Imam Gazzali (ks) gibi sufi alimler fikih, usul, kelam, mantik konusunda pek çok eserler vermislerdir.
Fikha olan bu müspet yaklasim sebebiyle tekkeye gelen dervis adaylarina da öncelikle kendine yetecek kadar ilmihallerini ve akidelerini ögrenmelerini tavsiye etmis¬lerdir. Hatta Imam-i Rabbani sufi meclislerinde sadece tasavvufi eserlerin okunmamasini ayrica fikih kitaplarinin da okutulmasini tavsiye ederek söyle demistir: “Sufilerin ilimleri, hal ilmidir. Haller de amellerin neticesidir. Bir kiside bulunan hal ilimlerinin neticesi, onun amellerini düzgün ve hakkiyla yapmasidir. Amelleri düzgün yapmak da, amelleri tanimak ve her amelin özelligini bilmekle mümkün olur. Bu da namaz, oruç ve diger farzlar için seriat ahkami, muamelat -beseri iliskiler-, nikah, bosanma, alis-veris ilimleri yani Hak Tealanin kula vacip kildigi ve davet ettigi ilimleri ögrenmektir. Bu ilimler çalisip okuyarak elde edilir ve hiç kimse bunlari ögrenmekten uzak kalamaz. Ilim de iki çabalama arasindadir: Birincisi, ilmi ögrenmeden önce onu ögrenme çabasi, ikincisi ise ögrendikten sonra o ilmi kullanma, amel etme çabasi. O halde serefli meclislerinizde tasavvufi eserler okundugu gibi, fikih kitaplari da okunmalidir. Farsça yazilmis fikih kitaplari çoktur.

(Yazinin tamami Ilim ve Irfan dergisi Haziran (2016) sayisinda.)