Isaret önemli bir tasavvuf terimidir. Tasavvufun sirriligi, batiniligi, maneviligi ve sözle ifade edilemeyen yönü dikkate alininca bu terimin anlami daha da önem kazanir.
Isaret kelimesinin kökü olan sur, siyar, siyaret kovan¬dan bal sagmak anlamina gelir. Satiliga çikarilan bir hayvani denemek ve saglikli olup olmadigini anlamak için kosturmaya, ayrica güzel sekle de sur ve siyare denir. (Asim Efendi, Kamus trc. cilt 2, s. 453; sura, isti¬sare, müsavere, müsavir, müstesar kelimeleri de ayni kökten gelir.)
Bir kimseye belli bir seyi göstermeye isaret denir. Eger bu sey maddi ise su, bu gibi isaret zamirleriyle eger manevi veya gaib ise o zamiri ile ve zihni isaretle gösterilir. Esare ala ile baslayan cümleler tavsiyede bulunmak, danisan kimseye yol göstermek anlamina gelir. Az sözle çok anlam ifade etmeye de isaret denir. Fikih usulü alimlerine göre, bir sözün söylenis maksadi olmamakla beraber o anlasilan ikincil anlama da isaret -isaret-i nass, dall bi’l-isare- denir. Kur’an-i Kerim’de söyle buyurulur: “Dogan çocugun annesinin nafakasi örf dairesinde babaya aittir.” (Bakara, 233) Bu ayet¬ten, önce, süt emziren annenin nafakasinin babaya ait oldugu, sonra nesebin babadan sabit oldugu anlami çikar. Bu ikinci husus isaretle anlatilmistir. Tasavvufta söz konusu edilen isaretin bununla bir ilgisi yoktur. (Ebü’l-Beka, Külliyat, Kahire, 1253, s. 49); Taftazani, Serhu’t-Telvih ale’t-Tavzih, Kahire, 1957, cilt 1, s. 129)
Bazen isaret sözü yerine, ima, telmih ve telvih ifadeleri de kullanilir. Isaret alamet, emare, nisan ve belirti anlamina da gelir. Ramazan’in aksaminda minaredeki isiklarin yanmasi veya top sesinin duyulmasi iftar vaktinin geldigine; bir iz, oradan birinin geçtigine; bir ses, bir canliya, bir harekete isaret eder. Bu anlamdaki isa¬ret tasavvuf bakimindan önem tasir. Zira sufiler belli kelimeleri, ifadeleri, ibareleri, hareketleri ve istilahlari kendilerine özgü olan ve baskalarinin pek bilmedikleri birtakim manevi hallerin, yasantilarin, zevklerin, mana¬larin, bilgilerin ve gerçeklerin isaretleri yani emare ve alametleri olarak görmüslerdir. Kisaca, somut nesneler ve olaylar, su sey, su olay denilerek isaretle anlatildigi gibi soyut seyler de isaretle anlatilir. Bu iki türlü isaretten ikincisi tasavvufta daha çok kullanilir. Isaretin, el, göz ve kasla olani da vardir.

(Yazinin tamami derginin 61. sayisinda, Eylül 2017)