HAYA BÜTÜNÜYLE HAYIRDIR

Namaz, oruç, zekat gibi görünür ibadetler kisinin Müslümanliginin isareti, simgesidir. Bu görünür ibadetlerin ve kullugun manevi bir kalkani, manevi bir zirhi vardir. Sayet bu manevi zirh olmazsa ibadetler sekilden, merasimden öteye geçmez. Ibadetlerin, kullugun sahtecilikle degil sahicilikle yerine getirilmesi elzemdir. Haya, imandandir. Iman sahibi bir mü’min, sadece ibadet olarak degil bütün düsünüs ve yasayis biçimiyle haya elbisesine bürünür. Takva elbisesinin kumasidir haya. Haya, bir kimseden alinirsa onun ne hallere ne rezilliklere sahip olacagini kimse tahmin bile edemez.
Edep ve haya ikizdir, birlikte anilir birlikte bulunurlar. Rükumuz, secdemiz hep edep ve haya elbisesiyle hayat bulur. Allah’tan utanmayan, kuldan hiç korkmaz. Dinimiz, haya sahibi olmamizi, ömrümüzü haya zirhiyla yasamamizi emretmektedir. Aksi halde ne içimizde iman ne de disimizda ibadet kalir.
Ar, haya, namus, edep birbirinin yerini tutabilen, birlikte açiklanan ve birlikte anlam kazanan kelimelerdir. Sadece dindar olmak için degil bu dünyada hür biçimde ve insan olarak ömür sürmek için iste bu dört mucize kelimeye ihtiyaç vardir. Bunlardan birisi bizden alinirsa geriye etten ve kemikten bos bir ceset kalir ki, o da nefsin ve seytanin silahina dönüsür.
Kimi sosyal medya uygulamalari ve maalesef toplumumuzun yapisi içimizden ve aramizdan hayayi, edebi, ar ve namusu çekip almakta geriye aç gözlü bir canavar çikarmaktadir.
Insanlar utanmamakta, utanmadikça da diledigini yapmaktadir. Bu özgürlük degil alçalis, düsüs ve yokluga yuvarlanistir.
Haya; “utanma, çekinme; tevbe, vazgeçis” gibi anlamlara gelmektedir. Bir anlami da, “nefsin çirkin davranislardan rahatsiz olup onlari terk etmesi”dir.
Dinimiz bütünüyle güzeldir ve bizlere güzelligi emretmektedir. Çirkinlik, seytanin ve nefsin istegi ve amelidir. Bize düsen çirkinligin degil güzelligin pesinde kosmak, asil güzellik olan ahiret yurdunda cennete erismektir.

BÜTÜN PEYGAMBERLERDEN INSANLIGA EVRENSEL ÇAGRI!
PROF. DR. SELAHATTIN YILDIRIM

Bir ahlak terimi olan haya, sözlükte “utanma, çekinme, vazgeçme” gibi anlamlara gelmektedir. Haya terimi Islam alimleri tarafindan, “insanin nefsin çirkin davranislardan rahatsiz olup onlari terk etmesi, kötü bir isin yapilmasindan veya iyi bir isin terk edilmesinden dolayi kisinin yüzünü kizartan sikinti” gibi degisik sekillerde açiklanmistir. Kur’an-i K erim’de ü ç y erde h aya kelimesinin türevleri geçmektedir. Ahzap suresinde bazi Müslümanlarin Resul-i Ekrem’i uygun olmayan zamanlarda rahatsiz ettikleri, fakat O’nun (sas) hayasindan dolayi bu rahatsizligini ifade edemedigi, ancak Allah’in gerçegi bildirmekten haya etmeyecegi (Ahzap /53) bildirilmektedir.
Islam alimleri “Süphesiz Allah gerçegi açiklamak için sivri sinegi ve onun da ötesinde bir varligi misal getirmekten haya duymaz.” (Bakara, 26) ayeti ile, “Allah haya sahibidir, kullarinin kusurlarini örter, hayayi ve setr etmeyi sever.” (Münavi, Feyzü’l-Kadir, no: 1729) mealindeki hadisi delil göstererek haya kavraminin Allah hakkinda kullanilabilecegini, ancak bu durumda kelimenin beseri duygulari ifade eden utanma, sikilma gibi anlamlarda degil, kötü ve çirkin bir isi yapmayi zatina layik görmeme, daima iyi olani yapma seklinde anlasilmasi gerektigini bildirmislerdir. Hadis sarihlerinden et-Türbesti söyle demistir: “Bu hadis insanlara Allah’in ahlaki ile ahlaklanma özelligi kazandirmaktadir.”

HAYA SADECE IYILIK GETIRIR
DOÇ. DR. MAHMUD ESAD ERKAYA

Utanma, Allah’a karsi hos olmayan bir davranis sergilemekten kaynaklandiginda degerlidir. Bunun disinda insanin günlük olarak hayatini etkileyen, sorumluluklarini yerine getirmesini engelleyen, sosyal yasantida hakkini almaktan veya iyilik yapmaktan alikoyan bir utanma, haya anlayisina aykiridir. Bu sekildeki bir utangaçlik insanin kendisine zarar vermesi itibariyla haya düsüncesiyle bagdasmayacaktir. Haya, ayni zamanda sosyal etkilesimleri besleyen temel bir faktördür. Toplum içerisinde hos görülmeyen davranislardan uzaklasmak insani diger insanlarin da sevdigi bir konuma çikaracaktir. Nitekim güzel ahlakin haya ile dogrudan bir iliskisi bulunmaktadir.

HAYA DINDARLIK VASFIDIR
MERVE SAGAN

Haya, sözlükte “utanmak, çekinmek, tevbe etmek, edepli olmak” gibi anlamlarda kullanilmaktadir. Bir tasavvuf istilahi olarak ise haya, “Allah’a karsi gelmek korkusuyla insan nefsinin bir seyi yapmaktan yahut yapmamaktan çekinmesi” demektir. Kur’an-i Kerim’de üç ayette hayadan bahsedildigi görülmektedir. Birincisi, Kasas suresinin 25. ayetinde, Hazret-i Suayb’in (as) kizlarinin birinin Hazret-i Musa ile utanarak konusmasiyla; ikincisi, Ahzap suresinin 53. ayetinde, bazi Müslümanlarin Hazret-i Peygamberi uygunsuz zamanda rahatsiz etmeleri ve Hazret-i Peygamberin onlara bu rahatsizligini ifade edememesi üzerine Allah’in onlari uyarmasiyla; üçüncüsü ise Bakara suresinin 26. ayetinde, müsriklerin Kur’an-i Kerim’de bazi durumlara yönelik ari, örümcek, sinek gibi küçük yaratiklarin örnek olarak getirilmesinin fesahat ile bagdasmadigini söylemelerine binaen Allah’in bu tür örneklik getirmekten haya etmeyecegine dair cevabiyla ilgilidir. Söz edilen ayet-i kerimelerden de anlasildigi üzere, haya kavrami sadece kullar için degil Allah için de kullanilabilmektedir. Bu kavram Allah için kullanildiginda, insanlara ait durumlari ifade eden “utanma” anlamindan farkli olarak “kötü bir isi yapmayi zatina layik görmeme” anlamini ihtiva etmektedir.

Yazilarin tamami derginin 133. sayisinda.