Islam’da ihtiyaç miktari uyumak, ihtiyaçtan fazla uyumamak esastir. Ihtiyaç miktari uyumak tipki ihtiyaç miktari yemek ve konusmak gibi dogal bir ihtiyaçtir. Bu ihtiyacin karsilanmamasi birtakim rahatsizliklara, sikintilara, beden ve ruh sagliginin bozulmasina sebep olur. Imam Gazzali’ye göre gida bedenin, ilim ve zikir kalbin uyku (nevm-hab) ruhun gidasidir. Bu ihtiyacin karsilanmamasi bedenin sagligini bozabilir. Onun için ihtiyaçtan çok veya ihtiyaçtan az uyumak isteyenlerin bedenlerini buna yavas yavas alistirmalari lazim gelir. Uykuda normal olan 24 saatte 8 saat uyumaktir. Gece sekiz saat uyuyanlarin gündüz uyumamalari gerekir. Gece sekiz saatten az uyuyanlar eksik kalan kismi gündüz uykusuyla tamamlayabilirler. Gündüz uykusuna kaylule denir. Özellikle geceleri ve seher vaktini namaz kilarak, Kur’an okuyarak dua ederek ve zikir çekerek geçirenler kayluleye ihtiyaç duyarlar. Gece ibadet etmek için gündüz kaylule yapmak sevaptir. (Gazzali, Ihya, cilt 1, sayfa 249, 250)

Ancak insanin cani yeme-içme konusunda oldugu gibi uyuma konusunda da tabii ve normal olandan fazlasina meyyal oldugundan uyumanin üst siniri olan sekiz saatten daha az uyumaya tedrici surette kendini alistirmalidir. Böylece hem ömrü uzamis hem de daha fazla ibadet etmeye ve is görmeye vakit bulmus olur.

Sufilerin ölçülü ve tedrici surette uykuyu azaltma ve az uyuma (taklil-i nevm, killet-i nevm veya seher) üzerinde israrla durmalarinin sebebi, çok kiymetli olan ömr-i azizi uykuyla kisaltmamak, tasarruf edilen zamani amel-i salihe ve ibadete sarf etmek, elde edilen sevapla ahiret saadetini kazanmaktir. Zira uyku ölümün kardesidir. (Kuseyri, 715) “Geceleri sizi öldüren, uyutan O’dur.” (Enam, 60) mealindeki ayette de bu hususa isaret edilmistir. Ihtiyaçtan fazla olan uyku zamanin bosa gitmesinden ibarettir, ömrün kisalmasi anlamina gelir.

Ayrica lüzumundan fazla uyumayi aliskanlik haline getirmek gaflete, düsüncenin azalmasina, zekanin ve kalbin duyarsiz olmasina sebep olur. Bütün bu hususlar degerli seylerin elden çikmasi anlamina gelir, kaybedilen ve bosa giden zamanlarin hasreti daima çekilir ama pismanlik para etmez.

Üstad, müritlerine dedi ki, “Ey gençler, çok yemeyin, içmeyin, fazla uyumayin ki fazla zarar ve ziyana maruz kalmis olmayasiniz.”

Yeme ve uyuma mü’minin en asagi, münafigin ise en yüksek halidir.

(Yazinin tamami Ilim ve Irfan dergisi Temmuz (2015) sayisinda.)